Cách lên dây đàn piano với 7 bước được hướng dẫn chi tiết

Address: 204 Phạm Thái Bường, khu Mỹ Hưng, phường Tân Phong, quận 7, Hồ Chí Minh, 700000, VN
Telephone: 0833 00 5555
Price range: 99.000 - 9.000.000

12/09/2023

Sau một thời gian sử dụng, âm thanh của đàn piano có thể bị ảnh hưởng bởi việc dây đàn bị giãn hoặc hỏng hóc. Để giữ cho cây đàn luôn trong tình trạng tốt nhất, việc biết cách lên dây đàn piano chính xác là vô cùng quan trọng. Trong bài viết này, TED SAIGON sẽ đưa ra 7 bước hướng dẫn chi tiết để lên dây đàn piano, giúp bạn tái tạo lại âm thanh hoàn hảo của nhạc cụ quý giá này.

“Lên dây” hay “Cân chỉnh” là các cụm từ dùng để diễn tả việc chăm sóc đàn piano cơ của kỹ thuật viên. Công việc này thường được phân chia thành 3 yếu tố sau đây:

Quy tắc lên dây

Quy tắc gồm việc điều chỉnh cơ chế hoạt động của bàn phím và bộ cơ. Độ nhạy và phản hồi cũng như mức độ cân bằng của các phím cũng đều được điều chỉnh.

Lên dây

Việc lên dây đàn piano là điều chỉnh cao độ chính xác của từng nốt nhạc bằng cách cân chỉnh các pin kim loại quấn quanh dây đàn. Kỹ thuật viên sẽ dùng dụng cụ “búa lên dây” để thực hiện công đoạn này.

Kiểm tra tiếng phát ra

Kiểm tra tiếng phát ra liên quan đến sự cân bằng giữa độ lớn của âm sắc, cao độ và sự cộng hưởng âm thanh tổng thể của đàn piano. Việc này được thực hiện bằng cách điều chỉnh độ cứng của búa đàn piano. Các kỹ thuật viên sẽ sử dụng dụng cụ “picker” chích vào búa đàn đến khi nào đạt được sự cân bằng hoàn hảo.

Nguyên nhân khiến dây đàn piano sai lệch

nguyen-nhan-khien-day-dan-piano-bi-sai-lech-1 — Nguyên nhân khiến dây đàn piano bị sai lệch

Bạn đang tìm cách lên dây đàn piano nhưng đã biết nguyên nhân khiến chúng bị sai lệch chưa? Dây đàn piano bị sai lệch rất có thể là do một trong các nguyên nhân sau đây:

– Do vận chuyển: Hiện nay, Việt Nam chưa có thiết bị vận chuyển đàn chuyên dụng. Hầu hết là sử dụng tay để bê lên hoặc bê xuống, di chuyển bằng xe đẩy hay xe tải,… Tuy nhiên, lực căng dây đàn rất lớn nên khi các bộ phận của đàn bị rung động dây sẽ dễ bị sai lệch. Đối với những loại đàn tốt, sự sai lệch ít nên chúng ta vẫn có thể chơi mà không nhận ra nhưng để đảm bảo thì sau khi vận chuyển bạn nên yêu cầu kỹ thuật lên dây đàn piano lại ngay.

– Do môi trường thay đổi: Đàn piano cơ có thành phần chủ yếu là gỗ, nhưng hầu hết là gỗ ép cao cấp nên rất dễ chịu sự tác động từ môi trường, nhiệt độ và độ ẩm thay đổi ảnh hưởng lớn đến chất lượng và tuổi thọ của đàn. Nên đặt đàn piano ở những nơi có nhiệt độ và độ ẩm ổn định và gắn thêm ống sấy.

– Do đàn tự sai: Rất nhiều trường hợp, mặc dù đặt đàn piano trong môi trường hoàn hảo nhưng để lâu đàn cũng sẽ bị xuống dây. Nhất là những cây đàn còn mới, dây đàn và pin giữ dây chưa ổn định sẽ rất nhanh xuống.

– Do chơi nhiều: Đàn piano khi chơi các bài nhạc có tiết tấu hùng mạnh, dây sẽ bị đập với lực rất lớn và sai lệch có thể xảy ra. Trong những buổi hòa nhạc việc lên dây đàn piano rất quan trọng, cần đánh mạnh khi lên dây, kiểm tra và chỉnh lại nhiều lần nhằm đảm bảo dây được ổn định nhất.

Tham khảo ngay: Khóa học piano Quận 7 chất lượng hàng đầu

Chuẩn bị dụng cụ để tự chỉnh dây đàn piano

Trước khi tìm hiểu cách lên dây đàn piano chúng ta cần chuẩn bị dụng cụ trước.

Bước 1: Lựa chọn búa lên dây đàn piano phù hợp

Búa lên dây đàn piano còn được gọi là khóa lên dây piano hay piano tuning hammer. Đây chính là dụng cụ quan trọng nhất của 1 người thợ lên dây piano. Vì là dụng cụ quan trọng nên hãy lựa chọn 1 chiếc búa có chất lượng tương đối. Không nên vì giá rẻ mà mua búa kém chất lượng, búa lên dây kém chất lượng thường bị teo đầu, tuột cán sau 1 vài lần sử dụng.

Thêm một điểm cần lưu ý khi chọn búa lên dây đàn piano đó là bạn cần chọn đúng kích thước đầu tip. Ba kích thước thường dùng là #1, #2 và #3. Trong đó, size #2 phổ biến nhất. Nếu bạn chọn không đúng size thì vẫn có thể thay thế riêng đầu tip này nhưng cần tốn thêm chi phí.

Bước 2: Chọn dụng cụ chặn âm

Nếu chỉ có búa lên dây đàn piano thôi thì bạn sẽ không thể nào lên dây đàn được. Bạn cần có thêm 1 vài dụng cụ khác như dụng cụ chặn âm.

Khác với guitar, violin hay 1 số nhạc cụ khác; 1 note nhạc của đàn piano có đến 3 dây (Note trầm thì có 1 hoặc 2 dây). Việc lên dây cùng 1 cao độ cho cả ba dây bạn cần tách biệt từng dây 1. Dụng cụ để thực hiện việc đó là dụng cụ chặn âm.

Có nhiều kiểu chặn âm nhưng để dễ thao tác, đối với đàn Upright nên chọn dụng cụ chặn âm bằng kẹp nhựa. Còn đàn Grand nên chọn dụng cụ chặn âm bằng mute cao su. Nếu bạn không muốn mua các dụng cụ này thì có thể tự chế các dụng cụ có chức năng tương tự.

Bước 3: Chọn máy hoặc phần mềm lên dây đàn piano

Khi bạn chưa phải là người chuyên nghiệp thì bạn chưa thể tự nghe và lên dây được. Lúc này bạn cần có 1 chiếc máy lên dây piano để hỗ trợ. Nhưng chiếc máy lên dây đàn piano có giá khá cao nên bạn có thể dùng phần mềm lên dây đàn piano TuneLab. Tuy nhiên, phần mềm này phiên bản miễn phí chỉ có trên Android còn các phiên bản PC và IOS phải tốn phí.

Hướng dẫn cách lên dây đàn piano cơ

Bạn có thể tự lên dây đàn piano, tuy nhiên cần phải nắm rõ cách thức thực hiện thì mới đảm bảo hoàn thành đúng mục đích. Sau đây chúng tôi sẽ hướng dẫn cách lên dây đàn piano cơ một cách chi tiết với 7 bước để bạn tham khảo:

Bước 1: Tiến hành tháo nắp đàn piano và kiểm tra

Để lên dây đàn piano, trước tiên bạn cần phải tháo các nắp che ra thì mới thao tác bên trong được. Với đàn Upright bạn cần lật nắp trên lên, tiếp đến tháo nắp trước, sau đó tháo nắp phím và cuối cùng hãy tháo thanh chặn âm Pedal giữa.

cach-len-day-dan-piano-co — Đàn Upright sau khi tháo nắp

Với đàn Grand thì đơn giản hơn nhiều, chỉ cần dỡ nắp trên lên và kéo giá đỡ sách nhạc ra là xong.

Sau khi tháo, bạn quan sát bên trong xem có gì khác thường hay không, điển hình như có bụi bẩn, chuột bọ làm tổ,… để vệ sinh sạch sẽ trước khi lên dây đàn piano.

Bước 2: Tìm hiểu về dây đàn piano và Tuning Pins (Trục giữ/lên dây)

Trước khi lên dây đàn piano cần xác định đúng trục Pin nào của dây nào, tránh trường hợp chỉnh dây này nhưng lại tác động lên trục khác sẽ nguy hiểm và có thể làm đứt dây. Với các phím đàn có 3 dây hoặc 2 dây thì cần dùng dụng cụ chặn âm để ngăn độc từng dây một.

Bạn cần lưu ý khi tác động vào trục lên dây, không nên dùng lực quá mạnh khiến dây bị sai lệch nhiều, có thể dẫn đến đứt dây. Khi quay trục lên dây theo chiều kim đồng hồ dây sẽ căng hơn và âm phát ra cũng có tần số cao hơn. Còn nếu quay ngược chiều kim đồng hồ thì ngược lại.

Trước khi lên dây bạn cũng nên tìm hiểu thêm các khái niệm về lý thuyết âm nhạc để hiểu rõ về các đặc tính của nó. Những khái niệm bạn cần nắm vững là quãng, cung, nửa cung, họa âm,…

Bước 3: Bắt đầu với các note ở giữa phím đàn piano

Các loại máy lên dây/ phần mềm hoặc tai người thường đáp ứng tốt ở những khu tần số trung bình. Do đó, chúng ta nên bắt đầu chỉnh đàn piano bằng những note ở giữa của phím đàn. Các loại máy hay phần mềm lên dây piano hiện nay thường không đạt độ chính xác ở tần số quá cao (âm treble) hoặc quá thấp (âm bass). Khi chỉnh các note bass hoặc treble ở 2 đầu phím đàn, cần phải nghe thì mới chính xác được.

Chuẩn âm của hầu hết nhạc cụ là A 440Hz, nghĩa là note La khi rung lên có tần số chính là 440Hz. Trong đàn piano chuẩn âm La 440Hz được lấy lại note A4 (note La thứ 4). Nên khi bạn chỉnh piano bằng máy hoặc phần mềm thì hãy nhớ để chuẩn A440Hz.

Thông thường, người ta không bắt đầu chỉnh ở note A4 mà chỉnh tử note F3. Note này thường có ba dây, bạn cần lấy dụng cụ chặn âm để bít hai dây thứ 2 và thứ 3. Sau đó hãy chỉnh dây đầu tiên bằng máy hoặc phần mềm. Việc chỉnh dây đầu tiên này khá dễ nên hầu hết ai cũng làm được.

Sau khi đã có được dây đầu tiên, bạn cần chuyển dụng cụ chặn âm sang để bít âm dây thứ 3, tiếp đến chỉnh dây thứ 2 theo dây thứ nhất vừa mới chỉnh ở trên. Đến đây thì hơi khó hơn một chút vì bạn phải nghe bằng tai. Nếu hai dây rung lên cùng 1 tần số thì âm nghe được sẽ như 1 đường thẳng (beatless). Nếu không cùng tần số sẽ tạo ra các gợn sóng (beating). Nhiệm vụ của bạn là chỉnh sao cho 2 dây piano phải rung lên cùng 1 tần số.

Khi đã chỉnh xong dây thứ 2, qua dây thứ ba làm tương tự bằng cách bít âm dây số 1 lại sau đó chỉnh dây số 3 theo dây số 2. Sau khi được note F3 thì bạn chỉnh các note còn lại trong khoảng từ F3 đến E4 bằng cách tương tự (các note từ F3 đến E4 bao gồm: F3#, G3, G3#,… D4#, E4).

Xem thêm: Tìm hiểu các ký hiệu pedal trên bản nhạc

Bước 4: Cách chỉnh trục giữ/lên dây đàn piano

Nếu bạn mới bắt đầu tìm hiểu cách lên dây đàn piano thì việc chỉnh và kiểm soát trục lên dây rất khó. Quay trục lên dây rất nặng nhưng chỉ cần 1 thay đổi nhỏ là dây bị lệch ngay. Do đó, cần phải luyện tập 1 thời gian dài mới thành thạo được.

Khi sử dụng búa lên dây để quay trục giữ bạn cần nhớ câu này: “righty tighty, lefty loosey”. Nó có nghĩa là quay qua bên phải (cùng chiều kim đồng hồ) là dây sẽ căng lên quay qua bên trái (ngược với chiều kim đồng hồ) là dây sẽ chùng xuống.

Mẹo để dây đàn sau khi chỉnh có độ ổn định và không bị xuống dây quá nhanh đó là chỉnh cho dây căng lên 1 ít rồi mới giảm xuống đúng cao độ chuẩn.

Bước 5: Lên dây piano theo quãng 8

cach-len-day-dan-piano — Cách lên dây đàn piano

Sau khi bạn đã có note F3 ở bước 3, việc chỉnh note F2 hoặc F4 trở nên dễ dàng hơn. Bạn không cần dùng máy hoặc phần mềm nữa. Nhưng bạn phải nghe được 2 note cách nhau 1 quãng 8.

Cách nghe 2 note cách nhau 1 quãng tám tương tự như nghe 2 dây cùng cao độ ở bước 3. Trường hợp 2 note cách nhau đúng 1 quãng 8 thì âm phát ra như 1 đường thẳng. Ngược lại nghe được tiếng gợn sóng như ở trên.

Các note F4#, G4 và G4#… hoặc các note thấp F2, G2 và G2#… đều tương tự. Điều này có nghĩa là bạn cần chỉnh chuẩn 1 octave từ F3 đến E4 ở bước 3 bằng máy hoặc phần mềm, sau khi có octave chuẩn này rồi thì các note còn lại chỉ cần nghe và chỉnh.

Bước 6: Kiểm tra độ chính xác bằng quãng 4, 5

Nếu bạn chưa thành thục các thao tác lên đây cũng như chưa có kỹ năng nghe tốt thì có thể bỏ qua bước này. Với bước này, sau khi chỉnh 2 note cách nhau 1 quãng 8 thì bạn nên kiểm tra lại độ chính xác với cách nghe thêm các note ở quãng 4 và 5. Cách nghe cũng theo nguyên tắc âm thanh theo 1 đường thẳng hay nhấp nhô như ở bước 3.

Bước 7: Hoàn tất và kiểm tra lại toàn bộ đàn

Khi đàn piano đã lên dây xong, để chắc chắn các note đã lên dây chuẩn thì bạn nên kiểm tra lại toàn bộ đã ổn hết chưa. Vì đôi khi có những note bạn vừa lên dây xong, chỉ cần đánh mạnh một vài cái lại bị lệch dây. Nếu có phím nào bị lệch nhiều thì cần chỉnh lại cho chuẩn.

Giải đáp một số câu hỏi về lên dây đàn piano

Liên quan đến dây đàn piano nhiều người thường có những thắc mắc sau đây:

Tại sao cần lên dây đàn piano? Nếu không lên dây đàn piano thì có bị sao không?

Nếu không lên dây đàn thường xuyên, âm thanh thường bị sai lệch, làm giảm chất lượng đàn piano. Từ đó ảnh hưởng không nhỏ đến thẩm âm của người chơi.

Bao lâu thì nên lên dây đàn piano một lần?

Nếu dây đàn ổn định, ít khi sử dụng thì thường 1 năm lên dây 1 lần. Nếu là đàn mới (hoặc mới thay dây) dây chưa ổn định hoặc đàn chơi với cường độ mạnh thường xuyên thì nên 6 tháng thay dây một lần.

Máy hay phần mềm lên dây có chính xác không?

Máy hay phần mềm lên dây rất chính xác ở khoảng giữa phím đàn từ phím C3 cho đến C5. Tuy nhiên, các khoảng âm trầm hoặc âm treble máy lên dây đàn piano thường không chính xác.

Có thể tự lên dây đàn tại nhà được không?

Bạn có thể tự lên dây đàn tại nhà nhưng cần luyện tập rất lâu và cần phải có đam mê và sự kiên nhẫn. Các rủi ro có thể gặp khi tự lên dây đàn đó là: bị đứt dây, bị sai lệch nhiều hơn so với trước, mất nhiều thời gian… Cách lên dây đàn piano tại nhà đã được chúng tôi đề cập ở trên.

Tổng kết lại, trên đây chúng tôi đã hướng dẫn cách lên dây đàn piano đúng cách để những ai đang quan tâm có thể tham khảo. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết của TED SAIGON và hẹn gặp lại ở những chủ đề tiếp theo.